Ślady daktyloskopijne

Daktyloskopia jest działem kryminalistyki zajmującym się identyfikowaniem ludzi na podstawie pozostawionych odcisków palców. Listewki skórne znajdujące się na opuszkach palców tworzące najróżniejsze wzory nazywamy liniami papilarnymi. Wspomniane linie możemy odnaleźć nie tylko na palcach, ale również na całych dłoniach i stopach. Warto nadmienić, że nie tylko ludzie, ale również ssaki naczelne oraz koale je posiadają. Każdy człowiek ma inny układ linii i kod genetyczny, co sprawia, że linie papilarne są niezmienne, niepowtarzalne i nieusuwalne. Właściwości te są niezwykle ważne.

Linie papilarne wykształcają się już u 6 miesięcznego płodu i nigdy nie ulegną zmianie, nawet po śmierci, precyzyjnie ujmując do momentu rozpoczęcia się procesu gnilnego. Oznacza to, że identyfikacja będzie możliwa chociażby zmumifikowanego ciała. Zarówno malutkie dziecko, jak i człowiek stary będą mieli ten sam układ ułożenia linii papilarnych, który z czasem po prostu ulegnie powiększeniu. Następna cecha – nieusuwalność jest również istotną cechą jednak warunkową, ponieważ wraz z ewentualnymi uszkodzeniami palców lub znacznymi otarciami samego naskórka mogą powstać nieodwracalne zmiany w wyglądzie linii papilarnych. Naskórek przy nieznacznych urazach powinien się zregenerować bez uszczerbku na wyglądzie linii papilarnych. Ostatnia, ale niezwykle istotna wartość świadczy o tym, że nie znajdziemy dwóch osób o takim samym układzie. Należy jednak mieć na uwadze, że mogą one być bardzo podobne np. u bliźniąt lub takie same w przypadku bliźniąt jednojajowych.

Zdjęcie 1

Rolę pomocniczą w ustalaniu właściciela danych odbitek pełnią tzw. białe linie, które powstają w wyniku zmarszczeń skóry. Ich rola jest znacznie ograniczona, ponieważ z upływem lat mogą zmieniać swoje ułożenie, jak również zanikać. Przydatne przy identyfikacji może się okazać także ułożenie otworów kanalików potowych  znajdujących się w obrębie linii papilarnych.

Daktyloskopia jest częścią dermatoskopii, która zajmuje się odwzorowywaniem powłok skórnych człowieka. Spośród tej nauki wyróżnia się ponadto następujące rodzaje badań:

• Cheiroskopia – badanie śladów do celów identyfikacyjnych dłoni lub jej fragmentów;
• Pelmatoskopia – badanie śladów bosych stóp lub ich fragmentów;
• Cheiloskopia – badanie na podstawie tzw. czerwieni wargowej czyli odcisków ust, głównie dolnej wargi.

Zabezpiezony odcisk palca

Widoczność odciśniętych linii papilarnych będzie zależna od tego, czy palce będą czymś pokryte (np. krwią) czy będzie się na nich znajdował tylko i wyłącznie fizjologiczna powłoka potowa, potowo-tłuszczowa lub płynna. W trzech ostatnich przypadkach widoczność będzie znikoma lub żadna. W zależności od rodzaju zostawionego śladu i jego podłoża wybrane są przez ekspertów różne środki i techniki w celu ich ujawnienia i utrwalenia. Istotnym jest odpowiednie dobranie środków do występujących śladów, aby nie zatrzeć śladów, które w przyszłości mogą posłużyć nam jako dowód.

Właściwym określeniem nie są jednak odciski palców lecz odbitki. Różnica polega na tym, że odciśnięte może coś zostać w jakiejś plastycznej masie np. plastelinie, a odbitka jest robiona na a nie w głębi materiału.

Zgodnie z prawem pobrane odciski daktyloskopijne, które będą zbędne w postępowaniu karnym, należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć. Chodzi tutaj o odciski pobrane w celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenie wartości dowodowej śladów. Oskarżony ma obowiązek poddać się zabiegowi pobrania odcisków palców.

Co jest w tym wszystkim najtrudniejsze? Nie brzmi i nie wygląda to wszystko nazbyt skomplikowanie, ale czy tak jest w rzeczywistości? Nie zawsze. Najistotniejsze jest w ogóle ustalenie, czy i gdzie mogą występować pozostawione ślady. Mogło być przecież tak, że sprawca działał w rękawiczkach. Jak widać już na samym początku pojawiają się problemy. Co prawda jest nauka zajmująca się „badaniem śladów rękawiczek” zwana gantiskopią, jednak to nie ona jest przedmiotem dzisiejszego tematu. 😉 W każdym razie istnieje coś takiego. Powodzenie całego zabiegu zależy od wielu czynników, takich jak m.in. to czy mamy do czynienia ze śladem trwałym (naniesione substancją twardniejącą lub zasychającą, wgłębione w podłożu) czy nietrwałym, który oczywiście ulega szybszemu zniszczeniu.  W przypadku, gdy ślad jest naniesiony substancją trwałą (substancją barwną) na kontrastującym podłożu, to często żadne dodatkowe zabiegi ujawniania śladu nie będą konieczne. Wystarczy wtedy odpowiednie sfotografowanie. Słabo widoczny odcisk będzie wymagał ujawnienia, wtedy przyda się wiedza specjalistyczna, która pozwoli nam go ukazać. Jeśli to będzie krew, to zawarte w niej enzymy wejdą w reakcję np. z tzw. leukozasadą zieleni marchwitowej i nasz prawdopodobny dowód uzyska niebieskozielony kolor, co umożliwi nam jego utrwalenie fotograficzne. Poza tym istnieje wiele innych technik i sposobów tj. obsypywanie proszkami daktyloskopijnymi, wywołanie barwnej reakcji chemicznej użytych środków z substancją tworzącą ślad, użycie tężejącej masy silikonowej, jak również odświeżenie interesującego nas odcisku krótkotrwałym działaniem gorącej pary wodnej w celu poprawy przylepności itp. Pamiętać należy o tym, że użycie niewłaściwego środka może efekt pogorszyć lub całkowicie zniszczyć ślad.

Odciski palców

Samo ustalenie, gdzie znajdują się odciski palców jeszcze o niczym nie świadczy i nie pozwala na swobodne działanie. Należy bowiem uważać, aby nie pozostawiać nowych śladów. Nie mniej ważne będzie ustalenie, kto mógł oprócz sprawcy dotykać tych miejsc. Istotnym będzie wykluczenie spoza kręgu podejrzanych. Następnie specjaliści wybiorą odpowiednią technikę  ujawniania i utrwalania odnalezionych dowodów, przy czym wszystko musi odbywać się zgodnie z polskim prawem. Po ujawnieniu odcisku lub odcisków palców jak również innych części ciała ślad zostaje opatrzony numerem i opisany w protokole. Dodatkowo nie bez znaczenia jest tzw. Sytuacyjne sfotografowanie śladu i ogólne ukazanie, gdzie i w jakim ułożeniu względem siebie znajdowały się wszystkie odbitki. Następnie umieszcza się obok zostawionego śladu miarkę w skali 1:1, a następnie przeniesienie go na taśmę daktyloskopijną. Gdy dowód zostanie wprowadzony do systemu następuje opracowanie go i poszukiwanie sprawcy. Przy porównywaniu odcisków palców będą brane pod uwagę charakterystyczne cechy budowy linii papilarnych tzw. minucje. W naszym kraju wystarczy odnaleźć 12 minucji, aby uznać dowód za prawdziwy. Dla porównania w innych krajach waha się ich liczba od 7 do nawet 16. Linie papilarne mogą mieć różne wzory, określane jako łukowe, kołowe, pętlicowe, spiralne.

Z przeprowadzonego badania sporządza się ekspertyzę (najczęściej robi to biegły), w której powinien znajdować się opis materiału dowodowego i porównawczego. Należy również zawrzeć w opinii opis przebiegu badania, jak i jego wyniki, co powinno zostać poparte opinią. Wskazane cechy trzeba oznaczyć na materiale poglądowym.

Pamiętajmy również, że sporządzona opinia może stanowić podstawę do wydania wyroku skazującego, jeśli odnalezione na miejscu przestępstwa linie papilarne zostaną połączone ze sprawcą czynu niedozwolobego.

Żródło: Kryminalistyka. Wybrane zagadnienia teorii i praktyki śledzczo-sądowej; M. Kulicki, V. Kwiatkowska-Wójckiewicz, L. Stępka